درمان درد شانه با علائم بی حسی و بی حرکتی تدریجی عضلات کتف وشانه

شانه درد عارضه شایعی است که افراد بسیاری به آن مبتلا می‌شوند. برآورد می‌شود که حدود 67 % از مردم در مرحله‌ای از زندگی خود این درد را تجربه می‌کنند. شانه متحرک‌ترین مفصل بدن و متشکل از استخوان‌هایی است که توسط عضلات، تاندون‌ها و رباط‌ها ثابت نگه داشته می‌شود. این اجزاء باید با هم کار کنند تا شانه به راحتی در جهات مختلف حرکت کند و بتوانیم حرکات گوناگونی مانند بردن دست بالای سر، پرتاب توپ بیسبال و خاراندن پشت بدن را انجام دهیم. اما متاسفانه این توانایی حرکتی به بهای به خطر انداختن پایداری به دست می‌آید و شانه مفصلی مستعد آسیب‌دیدگی است. ازآنجایی که شانه در معرض سایش مداوم نیز قرار دارد، عجیب نیست که شانه درد چنین عارضه شایعی است.

علل و علائم شانه درد

آرتروز اکرومیوکلاویکولار

آسیب‌شناسی مفصل آکرومیوکلاویکولار (اخرمی ـ ترقوه‌ای) معمولاً موضعی است. متخصص هنگام معاینه به موارد زیر توجه می‌کند:

• سابقه آسیب‌دیدگی این مفصل (دررفتن شانه)
• بلند کردن اشیاء سنگین
• حساسیت به لمس
• احساس درد هنگام انجام تست اداکشن و رد کردن شانه از روی بدن
• چرخش داخلی شدید و خم شدن رو به جلو

تفسیر عکس رادیوگرافی دشوار است، چون اکثر بیماران قبل از 50 ـ 40 سالگی دچار آرتروز مفصل اخرمی ـ ترقوه‌ای می‌شوند. تحلیل رفتن بخش انتهایی استخوان ترقوه یا بالا رفتن بخش انتهایی ترقوه ابتلا به آرتروز را تایید می‌کند، حال آن که حساس نبودن مفصل به لمس احتمال ابتلا به آرتروز را کاهش می‌دهد.

کپسولیت چسبنده

کپسولیت چسبنده یکی از عارضه‌های دردناک شانه است که به کاهش دامنه حرکتی فعال و غیرفعال شانه دامن می‌زند. شروع تدریجی درد و خشکی شانه، کاهش توانایی حرکتی در تمام سطوح همراه با افزایش درد هنگام انجام حرکت‌های شدید و سابقه ابتلا به تیروئید یا دیابت بیانگر ابتلا به کپسولیت چسبنده است. نتیجه رادیوگرافی معمولاً منفی است و مشاهده آرتروز در عکس رادیوگرافی احتمال ابتلا به کپسولیت چسبنده را رد می‌کند. عادی بودن دامنه حرکتی مفصل نیز ناقض این تشخیص است.

ناپایداری گلنوهومرال

ناپایداری گلنوهومرال اختلالی است که بر مجموعه کپسول ـ لابروم شانه اثر می‌گذارد و باعث دررفتگی و نیمه دررفتگی می‌شود. بیماران معمولاً کمتر از 40 سال دارند و دارای سابقه دررفتگی یا نیمه دررفتگی هستند که غالباً هنگام انجام ورزش‌های بالاسری یا تصادف رخ داده است. بی‌حس بودن بازو، حس نداشتن عضله دلتوئید جانبی و مثبت بودن نتیجه تست وحشت (apprehension) موید تشخیص است. چنانچه سابقه دررفتگی یا نیمه دررفتگی وجود نداشته باشد یا نتیجه تست وحشت منفی باشد، تشخیص رد می‌شود. رادیوگرافی برای تشخیص ضایعه هیل ـ ساکس، دررفتگی و شکستگی جدا شدن گلنوئید تحتانی مفید است، اما اگر موردی در عکس مشاهده نشود، رادیوگرافی ارزش تشخیصی ندارد.

آرتروز گلنوهومرال

آرتروز گلنوهومرال معمولاً با درد تدریجی و کاهش توانایی حرکتی همراه است و عموماً در بیماران مسن‌تر از 50 سال بروز می‌یابد. سابقه آرتروز یا دیگر بیماری‌های التهابی مفصل (آرتریت)، سابقه جراحی شانه، درد، کریپتوس (صدا دادن مفصل) و کاهش توانایی حرکتی بیانگر درستی تشخیص است. رادیوگرافی نیز ارزش تشخیصی دارد. عادی بودن عکس‌های رادیوگرافی و دامنه حرکتی این تشخیص را رد می‌کند.

آسیب‌شناسی روتاتورکاف

اختلال‌های روتاتور کاف، شامل پارگی جزئی یا کامل تاندون، التهاب تاندون یا تاندینوز و تاندونیت کلسیفیه بر عملکرد این تاندون اثر می‌گذارد. تمایز قائل شدن بین این گروه از اختلال‌ها و اختلال‌های دیگر در ابتدا مهم‌تر از تشخیص دقیق است. بیماران معمولاً بالای 40 سال‌ دارند و از درد کنار بازو شکایت دارند که دامنه انتشار آن فراتر از آرنج نمی‌رود. ضعف، قوس دردناک حرکتی، درد شبانه و نشانه گیرافتادگی شانه مسائلی است که در معاینه بالینی و در بررسی شرح حال بیمار به آن توجه می‌شود. سن کمتر از 30 سال، ضعف نداشتن و فقدان نشانه‌های گیرافتادگی آسیب‌دیدگی روتاتورکاف را رد می‌کند. عکس رادیوگرافی ارزش تشخیصی دارد و به تشخیص تاندونیت کلسیفیه، خار استخوانی آکرومیون، کیست سر استخوان بازو یا بالا رفتن سر استخوان بازو کمک می‌کند، هرچند عکس‌ها معمولاً موردی را نشان نمی‌دهد.

عارضه‌های دیگر

شانه درد علل متعدد دیگری نیز دارد که به اندازه موارد بالا شایع نیست و از آن جمله می‌توان به آسیب دیدن لابروم و عضله دوسر (مانند پارگی لابروم فوقانی خلفی یا قدامی (SLAP)، شکستگی توام با جدا شدن ریشه سر بلند تاندون دوسر) و ناپایداری‌های چندجهتی اشاره کرد. عارضه‌های دیگری مانند آسیب‌دیدگی عصب سوپرااسکاپولار، سندرم پارسوناژ ترنر (نوریت شبکه عصبی بازویی) و نوروپاتی شانه ناشی از سیرنگومیلی بسیار نادراند. البته دردی که در شانه حس می‌شود، گاهی هیچ ارتباطی به مشکلات شانه ندارد و درد از عارضه‌هایی مانند فیبرومیالژی، رادیکولوپاتی گردن و سندرم خروجی صدری نشأت می‌گیرد. فیبرومیالژی علت درد در ناحیه‌های معمول نقاط ماشه‌ای است. درد مربوط به رادیکولوپاتی گردن معمولاً در پشت گردن حس می‌شود و درد در گردن و رو به پایین در بازو و آرنج منتشر می‌شود. سندرم خروجی صدری، مانند رادیکولوپاتی گردن، با علائمی همراه است که از آرنج فراتر می‌رود و غالباً دست را نیز درگیر می‌کند؛ علائم عروقی یا عصبی نیز بسته به نوع عارضه بروز می‌یابد. عکسبرداری به تشخیص عارضه‌های شدید کمک می‌کند، اما معمولاً موردی در عکس مشاهده نمی‌شود. چنانچه تست محرک شانه (برای مثال تست گیرافتادگی هاوکینز، تست خالی کردن قوطی کنسرو و تست چرخشی خارجی) ابتدا مثبت باشد، اما پس از تزریق لیدوکائین در ساب اکرومیال منفی شود، احتمال ابتلا به فیبرومیالژی، رادیکولوپاتی گردن یا سندرم خروجی قفسه سینه را رد می‌کند.

معاینه بالینی و عکسبرداری

معاینه بالینی کامل شامل بررسی و لمس، ارزیابی دامنه حرکتی و قدرت و تست‌های محرک شانه برای تشخیص سندرم گیرافتادگی شانه و ناپایداری گلنوهومرال انجام می‌شود. پزشک گردن و شانه را معاینه می‌کند تا مطمئن شود که درد شانه درد ارجاعی ناشی از آسیب‌دیدگی دیگر ناحیه‌های بدن نیست. درد ارجاعی یا رادیکولاز ناشی از ناراحتی دیسک باید در بیمارانی بررسی می‌شود که شانه دردشان به درمان‌های محافظه‌کارانه واکنش نشان نداده است. پزشک معالج از بیمار درباره گردن درد و سابقه آسیب‌دیدگی گردن می‌پرسد و بررسی می‌کند که آیا درد در اثر چرخاندن گردن تشدید می‌شود یا خیر، شدت گرفتن درد موید ناراحتی دیسک است. دردی که از گردن شروع شود و رو به پایین در آرنج منتشر شود، غالباً مرتبط با اختلال‌های گردن است. برای تشخیص صحیح از روش‌های زیر بهره گرفته می‌شود:

• رادیوگرافی
• ام آر آی
• سی تی اسکن/میلوگرافی
• نوار عصب و عضله (الکترومیوگرافی یا EMG) و تست سرعت هدایت عصبی (NCV)

درمان شانه درد مزمن

اکثر بیماران دچار شانه درد ابتدا با روش‌های محافظه‌کارانه و ترکیبی از روش‌های زیر درمان می‌شوند:

 کیسه یخ

برای تسکین موقتی درد کافی است که کیسه یخ را چند بار در روز، به مدت 20 ـ 15 دقیقه روی شانه بگذارید.  یخ رگ‌ها را منقبض می‌کند، جریان خون را کاهش می‌دهد و پایانه‌های عصبی را بی‌حس می‌کند تا درد شدید آرام شود. یخ اگر بیشتر از 10 دقیقه روی موضع باقی بماند، اثر ضددرد خواهد داشت، اما مراقب باشید که یخ بیشتر از 20 دقیقه روی موضع نماند، در غیر این صورت پوست یخ می‌زند. همچنین هیچ‌گاه یخ را مستقیماً روی پوست نگذارید و حتماً آن را داخل حوله یا پارچه بپیچید.

کمپرس گرم

گرمادرمانی بیشتر از 20 دقیقه در هر بار ضرورتی ندارد. به هیچ وجه هنگام خواب از کمپرس گرم استفاده نکنید.

پیش از فعالیت‌های محرک آسیب‌های مزمنی مانند کشیدگی و رگ به رگ  شدن عضلات حتماً از گرما استفاده کنید. گرما بافت‌ها را شل و ناحیه‌های آسیب‌دیده را آرام می‌کند.

تعدیل فعالیت‌ها

تعدیل فعالیت درمانی آسان برای کاهش شانه درد است، متخصص توصیه‌های لازم را متناسب با تشخیص انجام شده به بیمار ارائه می‌دهد. کاهش یا اجتناب از فعالیت‌های بالای سر درمانی اصلی برای آسیب‌های تاندون روتاتورکاف، آرتروز گلنوهومرال و کپسولیت چسبنده است، چون به این ترتیب قوس دردناک بین 120 ـ 60 درجه بروز نمی‌یابد، به علاوه حرکت بالای سر یکی از تست‌های محرک شانه است که برای تشخیص این اختلال‌ها انجام می‌شود. تحمیل نکردن بارهای سنگین به شانه به تسکین شانه درد ناشی از آرتروز گلنوهومرال کمک می‌کند. بعضی حرکات بالای سر علائم ناپایداری شانه را تشدید می‌کند. پرس روی نیمکت، قایق‌سواری با کایاک و پرتاب از پایین به بالا جزء رفتارهای پرخطر برای بیماران دچار ناپایداری شانه محسوب می‌شود. در صورت ابتلا به آرتروز مفصل اخرمی ـ ترقوه‌ای، اداکشن شانه یا رد کردن شانه از روی بدن، برای مثال هنگام چرخاندن چوب گلف یا وزنه‌برداری، باید کاهش داده شود، چون این کار باعث درد این مفصل می‌شود.

درمان دارویی

کنترل کردن درد برای پیشبرد درمان حیاتی است. مصرف داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs)، پاراستامول یا مصرف کوتاه مدت داروهای مخدر درد را آرام می‌کند. البته هیچ گونه شواهدی دال بر برتری NSAIDs بر مسکن‌های ساده برای تسکین شانه درد مزمن وجود ندارد. بنابراین مزایا و عوارض خاص هر دارو را قبل از شروع مصرف بسنجید.

تزریق کورتیکواستروئید

چنانچه بیمار واکنش مناسبی به درمان اولیه اختلال‌های شانه نشان ندهد، کورتیکواستروئید همراه با داروی بی‌حسی موضعی تزریق می‌شود. این تزریق باید مستقیماً در ناحیه آسیب دیده، برای مثال فضای ساب اکرومیال، مفصل اخرمی ـ چنبری یا مفصل گلنوهومرال انجام شود.

بلوک عصب سوپرااسکاپولار

سال‌ها است که بلوک عصب سوپرااسکاپولار برای درمان علل مختلف شانه درد انجام می‌شود. مطالعات اولیه نشان دهنده‌ی کارآمدی بلوک عصب برای درمان شانه درد ناشی از پارگی‌های فرسایشی روتاتورکاف است. مطالعات بعدی نشان داد که این تزریق برای درمان عارضه‌هایی مانند بیماری دژنراتیو مفصل گلنوهومرال، کپسولیت چسبنده و شانه درد پس از جراحی آرتروسکوپی شانه نیز مفید است.

بلوک عصب درمانی سرپایی است و تحت هدایت سونوگرافی انجام می‌شود تا سوزن در محل دقیق وارد شود. بیمار باید بداند که نتیجه عمل برای همه یکسان نیست و ممکن است نتایج مطلوب به دست نیاید. به علاوه به بیمار گفته می‌شود که مزایای بلوک عصب موقتی است و شاید لازم باشد که تزریق تکرار شود.

ابلیشن عصب سوپرااسکاپولار

بیمارانی که شانه دردشان پس از بلوک عصب سوپرااسکاپولار موقتاً کاهش یابد، از درمان ابلیشن عصب سوپرااسکاپولار (رادیوفرکوئنسی پالسی) نتیجه خواهند گرفت. رادیوفرکانسی تسکین درازمدت درد را به ارمغان می‌آورد.

طب فیزیکی

طب فیزیکی شامل طیف وسیعی از درمان‌های مختلف می‌شود. مدالیته‌های درمانی مختلفی برای تسکین مستقیم درد وجود دارد. متخصص طب فیزیکی از درمان‌های زیر برای افزایش توانایی حرکتی، بهبود گردش خون و کاهش درد و التهاب بهره می‌گیرد:

دستگاه TENS

تحریک الکتریکی عصب از روی پوست (TENS) درمانی است که در آن یک دستگاه کوچک بارهای الکتریکی را به ناحیه دردناک می‌فرستد و تبادیل پیام عصب‌ها را مختل می‌کند تا پیام‌های درد موقتاً با شدت کمتری مبادله شود. دستگاه TENS  را می‌توانید با نسخه یا بدون نسخه از داروخانه یا فروشگاه‌های تجهیزات پزشکی خریداری کنید. استفاده از دستگاه TENS روشی فوق‌العاده است که درد را بدون مصرف دارو و تحمل عوارض جانبی آن تسکین می‌دهد. البته دستگاه TENS بدون عوارض نیست، بنابراین حتماً قبل از امتحان کردن آن با پزشک معالج خود مشورت کنید.

ماساژ

ماساژ درمانی درد شانه را به سرعت آرام می‌کند. موثرترین نوع ماساژ برای تسکین شانه درد، ماساژ نقاط ماشه‌ای میوفاشیال است. این نوع ماساژ یک ماساژ آرام‌سازی معمول نیست. متخصص فشاری کنترل شده را روی نقاط ماشه‌ای یا گره‌ها وارد می‌کند. ممکن است بیمار هنگام ماساژ و شل و نرم شدن نقاط ماشه‌ای، دچار درد شود، البته درد پس از ماساژ به شدت کاهش می‌یابد.

طب سوزنی

طب سوزنی روشی موثر برای تسکین درد است، هرچند شاید تصور فرورفتن سوزن‌های کوچک در بدن برای عده‌ای ترسناک باشد. متخصص سوزن‌ها را در نقاط خاصی از بدن فرو می‌کند. قرارگیری مناسب سوزن‌ها اثر ضددرد دارد، باین حال هنوز متخصصین نتوانسته‌اند، سازو کار دقیق کاهش درد را تعیین کنند. به همین دلیل مفید بودن طب سوزنی موضوعی بحث‌برانگیز است، البته شواهد حاکی از کارآمد بودن طب سوزنی برای کاهش درد رو به فزونی است.

اوزون تراپی

اوزون فعال‌ترین گونه اکسیژن در جهان است. اوزون تراپی نیز مبتنی بر تزریق است و در آن گاز اوزون در ناحیه‌های دردناک تزریق می‌شود. واکنش دادن اوزون با ناحیه‌های دردناک و آسیب دیده بدن، ترمیم و اصلاح آسیب‌ها و کاهش درد را به دنبال دارد. چون اوزون گاز است، و گاز پس از ورود به بدن منبسط می‌شود، اوزون به ناحیه‌های دردناکی می‌رسد که مایع تزریق شده به آنجا دسترسی ندارد.

درمان PRP

درمان با پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) یکی از موثرترین درمان‌هایی است که به بازسازی کلیه تاندون‌ها و رباط‌های آسیب دیده، به ویژه در صورت پارگی شانه کمک می‌کند. این درمان در حیطه شاخه جدیدی از درمان‌های جایگزین، به نام ارتوبیولوژی (orthobiologics) قرار می‌گیرد.

در این روش سلول‌های بنیادی و عامل‌های تسریع کننده فرایند التیام‌بخشی طبیعی و بهبود بدن تزریق می‌شود تا بدن توان مقابله با بیماری‌های مختلف را پیدا کند، درد بیمار کمتر شود و بیمار سلامتی خود را بازیابد.

مدیتیشن

درد مزمن غالباً پی‌آمد افزایش استرس است، بنابراین منطقی به نظر می‌رسد که مدیریت استرس باعث کاهش درد شود. مدیتیشن و تمرین‌های تنفسی شیوه صحیح پاسخ دادن به درد را به بدن آموزش می‌دهد. متخصص رفتارشناختی درمانی (CBT) بیمار را در طول درمان راهنمایی می‌کند. رفتاردرمانی شناختی ارتباط بین افکار، عواطف، کنش‌ها و درد را مشخص می‌کند. آگاهی از این ارتباط‌ها شیوه تغییر دادن روش برهم‌کنش با درد و استفاده از راهبردها و تکنیک‌های کنترل کردن درد را به بیمار نشان می‌دهد.

یوگا

یوگا روشی ایده‎آل برای تسکین درد است. حرکات یوگا به افزایش آرامش، انعطاف‌پذیری و قدرت بیمار کمک می‌کند. بیماران دچار درد مزمن باید درمان را با حرکات یوگای آهسته و ملایم و با استفاده از تکیه‌گاه شروع کنند. مربی یوگا تکنیک‌ها و تکیه‌گاه‌های مناسب را به بیماران دردمند توصیه می‌کند.