توانبخشی بعد عمل تعویض مفصل زانو (بهبودی سریع و کوتاه شدن طول درمان)

جراحی تعویض کامل مفصل زانو 

تعویض کامل مفصل زانو نوعی جراحی است که برای کاهش درد در افراد مبتلا به آرتروز زانو انجام می‌شود. چندین نوع روش‌ برای جایگزینی زانو وجود دارد. از جمله این روش‌ها می‌توان به استفاده از ایمپلنت‌های سیمانی و غیر سیمانی که از مواد پلاستیکی و فلزی ساخته می‌شوند اشاره کرد. جراح انواع روش‌ها را برای بیمار شرح داده و متناسب با وضعیت فرد یکی از آنها را انتخاب می‌کند. در بیشتر موارد ایمپلنت‌ها دوامی ده تا 15 ساله دارند. عمل تعویض زانو باعث کاهش قابل توجه درد می‌شود و در بیشتر موارد دامنه حرکتی مفصل را افزایش می‌دهد. ورزش منظم برای بازگرداندن قدرت و حرکت زانو و از سرگیری تدریجی فعالیت‌های روزمره برای بهبود کامل پس از تعویض زانو مهم است. پزشک و متخصص فیزیوتراپی ممکن است توصیه کنند که فرد دو یا سه بار در روز به مدت 30-20 دقیقه ورزش کند و همچنین دو تا سه بار در روز و هر بار به مدت 30 دقیقه در اوایل ریکاوری پیاده‌روی کند. آنها پیشنهاد می‌دهند که فرد ورزش‌هایی مانند دوچرخه‌سواری و شنا انجام دهد. این راهنما به شما کمک می‌کند تا به درک بهتری از برنامه ورزشی و فعالیت خود تحت نظارت پزشک برسید. برای اطمینان از ریکاوری مطمئن، پیش از انجام هر گونه روش فیزیوتراپی و ورزش با پزشک خود مشورت کنید.

نکات فیزیوتراپی برای ریکاوری پس از جراحی

 چنانچه عمل تعویض زانو انجام داده‌اید فیزیوتراپی واقعا می‌تواند در کاهش درد موثر باشد. اما برخی تکنیک‌های توانبخشی و طب فیزیکی به فرد کمک می‌کند تا یک سبک زندگی فعال‌تر و سالم‌تر را در پیش بگیرد. با فیزیوتراپی پزشک به منظور کاهش درد و سایر علائم یک برنامه درمانی جامع و متناسب با نیاز فرد ایجاد می‌کند و به این وسیله دامنه حرکتی و کیفیت زندگی فرد را بهتر می‌کند. برای ایجاد برنامه درمانی، متخصص فیزیوتراپی یک معاینه فیزیکی انجام خواهد داد تا وضعیت و شدت درد را در شما ارزیابی کند. وی همچنین از شما راجع به اهداف درمانی‌تان سوالاتی خواهد پرسید و به شما یاد می‌دهد که چطور درد خود را کنترل و مدیریت کنید. یک برنامه فیزیوتراپی موثر برنامه‌ ایست که  هم درمان های منفعل(درمانی که بیمار را درگیر نمی کند) و هم فعال(درمانی که بیمار را درگیر می کند) را شامل شود. در درمان‌های منفعل، فرد نباید به صورت فعال در برنامه ورزشی شرکت کند بلکه یاد می‌گیرد که چطور بدن خود را آرام کند. بیشتر برنامه‌های فیزیوتراپی با درمان های منفعل آغاز می‌شوند و به تدریج به سمت درمان های فعال پیشرفت می‌کنند. با درمان های فعال، فرد ورزش‌های سودمندی برای کمک به تقویت عضلات و کنارآمدن با درد و سایر علائم یاد خواهد گرفت. معمولا درمان های منفعل همراه با درمان های فعال انجام می‌شوند. در درمان های فعال، پزشک ورزش‌هایی متناسب با نیاز بیمار به ویژه برای بهبود دامنه حرکتی، انعطاف‌پذیری و قدرت را به وی آموزش خواهد داد. متخصص فیزیوتراپی به شما یاد می‌دهد که چطور به شکل صحیحی بنشینید و بایستید. به کارگیری چنین عادات سالم کوچکی مزایای بسیار زیادی دارد به شما کمک می‌کنند تا از بدن خود بهتر مراقبت کنید. برای اینکه درد و سایر علائم تا حد امکان کاهش یابند ممکن است نیاز باشد فرد طیفی از تکنیک‌های توانبخشی و فیزیوتراپی را در زندگی روزمره خود وارد کند.

دارو     

بیشتر افراد تا چندین هفته از داروهای خوراکی مسکن استفاده می‌کنند. این‌ها شامل داروهای تجویزی ضدالتهابی غیراستروئیدی(NSAIDs) مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن هستند. چنانچه درد شدید تداوم پیدا کند پزشک ممکن است مسکن‌های قوی‌تری مانند ترامادول یا اکسی‌کدون تجویز کند. فرد ممکن است برای کاهش موقت درد و التهاب به داروهای بدون نسخه نیاز داشته باشد. این داروها شامل استامینوفن و داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن هستند. ممکن است متخصص فیزیوتراپی روی شما ماساژ انجام دهد و ورزش‌هایی را برای به منظور کاهش التهاب تجویز کند. درد احتمالا با گذشت یک دوره چند هفته‌ای کاهش پیدا خواهد کرد.

وضعیت بدنی در حال استراحت

عوض کردن موقعیت زانو در زمان استراحت مهم است.

• در وضعیت استراحت پای خود را بالاتر از سطج بدن نگه دارید و برای کاهش هر نوع ورم در زانو روی محل یخ بگذارید.
• استراحت کردن در حالیکه زانوی فرد خمیده است این امکان را فراهم می‌کند تا ساختارهای جلوی زانو ریلکس شده و زخم به خم شدن زانو عادت کند.
• استراحت کردن با زانوی کاملا صاف بسیار مهم است- با یک حوله لوله شده زیر پاشنه پا با پایی که روی چارپایه قرار گرفته. این کار این امکان را برای ساختارهای پشت زانو فراهم می‌کند تا کشیده و ریلکس شوند. در هر ساعت حدود 15 دقیقه در این وضعیت استراحت کنید. چنانچه در ابتدا نتوانستید 15 دقیقه را تحمل کنید با مدت زمانی که راحت‌تر هستید شروع کنید و به تدریج آن را تا 15 دقیقه افزایش دهید.

جوراب‌های واریس     

جراح یا پزشک مسئول مراقبت فرد به وی خواهد گفت که پس از عمل چه مدت باید جوراب واریس بپوشد و از آن چطور استفاده کند. معمولا توصیه می‌شود بیمار جوراب‌های واریس را تا حد امکان شب و روز و تا زمانی که قادر باشد به راحتی به اطراف حرکت کند بپوشد. جوراب‌های واریس پس از جراحی برای جلوگیری از ایجاد لخته خون و یا همان ترومبوز وریدهای عمقی پا مورد استفاده قرار می‌گیرند. چنانچه فرد به دلیل عوارض جراحی یا ابتلا به بیماری دیگری که روی تحرک وی تاثیر می‌گذارد پس از جراحی قادر به حرکت نباشد پزشک استفاده از این جوراب‌ها را توصیه می‌کند.

ماساژ عمیق بافتی

فرد ممکن است تصور کند که تنها درمانگر می‌تواند ماساژ انجام دهد اما متخصصین فیزیوتراپی نیز می‌توانند این کار را انجام دهند. ماساژ عمیق بافتی به طور ویژه‌ای روی تنش ماهیچه‌ای ناشی از جراحی زانو را متمرکز می‌شود. پزشک با استفاده از فشار تنش موجود در عضلات و سایر بافت‌های نرم را آزاد می‌کند.

سرما و گرمادرمانی    

با توجه به وضعیت فرد، فیزیوتراپیست سرما یا گرمادرمانی را انتخاب می‌کند. گرمادرمانی جریان خون را افزایش داده و و اکسیژن و مواد غذایی بیشتری را به محل مورد نظر می‌رساند در حالی که سرمادرمانی جریان خون را کاهش داده و درد و التهاب را در محل کاهش می‌دهد.

درمان با امواج شوکی(شاک ویو)    

درمان با شاک ویو (ESWT) یک درمان غیرتهاجمی بسیار کامل از لحاظ تکنیکی است که با استفاده از شاک ویو پروسه ترمیم را آغاز و تقویت می‌کند و کیفیت بازسازی بافت را بهبود می‌بخشد. استفاده از این روش درمانی در اختلالات مزمن و زیرحاد مختلف سیستم عضلانی-اسکلتی بسیار موثر است. شاک ویو عمیق بافت بیمار را  از طریق تغییرات سریع در فشار موضعی روی بافت تحت تاثیر قرار می‌دهد. استفاده از این روش باعث افزایش فعالیت متابولیک سلول‌ها از طریق افزایش نفوذپذیری سلول و جریان خون موضعی می‌شود و به این ترتیب روند ترمیم تسریع می‌شود.

تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS)     

دستگاه  تحریک الکتریکی  عضلات را با شدت‌های مختلف جریان الکتریکی تحریک می‌کند. این روش باعث کاهش اسپاسم عضلانی شده و همچنین در افزایش تولید اندورفین‌ها تاثیر دارد- هورمون هایی که باعث ایجاد احساس خوب بودن در بدن می‌شوند. تحریک الکتریکی عصب از راه پوست ممکن است باعث کاهش فوری و احتمالا درازمدت درد شوند. از طریق آزادسازی اندورفین‌ها و کنترل اعصاب، تحریک الکتریکی مستقیما پیغام تسکین درد را به محل می‌فرستد. برخی افراد یک تسکین درد دائمی را پس از گذراندن جلسات مکرر درمان با دستگاه تحریک الکتریکی تجربه می‌کنند. سایرین نیاز به گذراندن یک دوره زمانی طولانی‌تر برای مشاهده اثر طولانی‌مدت درمان دارند. تعداد جلسات و میزان موثر بودن درمان به وضعیت فرد و شدت درمان بستگی دارد.

اولتراسوند            

اولتراسوند با افزایش جریان خون به محل به کاهش ورم، خشکی و درد پس از جراحی کمک می‌کند. اولتراسوند با فرستادن امواج صوتی به قسمت‌های عمقی بافت‌ها یک گرمای ملایم در محل ایجاد می‌کند و به این ترتیب جریان خون را بهبود می‌بخشد. تصور می‌شود اولتراسوند با گرم کردن موضع آسیب دیده روند ترمیم را تسریع می‌کند. این گرما درد را کاهش می‌دهد، ترمیم سلولی را بهبود می‌بخشد و دامنه حرکتی و انعطاف‌پذیری را بهتر می‌کند.

ورزش‌هایی برای تقویت عضلات پس از جراحی زانو

هدف این ورزش‌ها کمک به فرد در دوره ریکاوری پس از جراحی زانو است و در بازگردانی انعطاف‎‌پذیری و قدرت مفید هستند. به عنوان یک قاعده، این ورزش‌ها باید با شدت کم ولی به صورت مداوم انجام شوند. بسیار اهمیت دارد که این ورزش‌ها در دوره ریکاوری با شدت زیاد انجام نشوند. اگر انجام این ورزش‌ها در شما درد ایجاد می‌کند انجام آن را متوقف کنید و بعدا مجددا از سر بگیرید ولی این بار از شدت ورزش‌ها کم کرده و به تدریج آن را افزایش دهید. فیزیوتراپیست توصیه‌های لازم را در ارتباط با میزان درست ورزش و تکرار آن به شما خواهد کرد.

خم و راست کردن مچ پا(پمپ مچ پا)          

این ورزش برای بازگردانی انعطاف‌پذیری و قدرت مفید است.

• مچ پاهای خود را خم و صاف کنید به طوریکه پاها به سمت بالا و پایین حرکت کنند.
• بیست بار در هر ساعت این حرکت را تکرار کنید.

ورزش ایستا برای تقویت عضلات چهارسری    

این حرکت را به صورت زیر انجام دهید:

• به آرامی با کشیدن پنجه‌ها به سمت بالا به طوریکه به سمت سقف اشاره کنند و هل دادن لگن به سمت پایین داخل تخت در حالیکه با صدای بلند تا عدد 5 می‌شمارید عضلات ران پای صاف را منقبض کنید.
• حرکت قبل را با پای دیگر تکرار کنید.
• 10-5 بار این حرکت را تکرار کنید.
• این حرکت را 5-3 بار در روز انجام دهید.

ورزش استاتیک برای تقویت ماهیچه‌های سرینی         

این حرکت را به صورت زیر انجام دهید:

• در حالیکه با صدای بلند تا 5 می‌شمارید عضلات باسن خود را منقبض کنید.
• این حرکت را 10-5 بار تکرار کنید.
• این ورزش را 5-3 بار در روز انجام دهید.

اسلاید پاشنه پا        

این حرکت را به صورت زیر انجام دهید:

• مطمئن شوید که محل دراز کشیدن شما صاف و مسطح است. زانوی خود را خم کنید و پاشنه پا را به سمت باسن بکشید.
• تا 5 ثانیه نگه دارید. سپس پا را صاف کرده و به آن استراحت بدهید.
• این حرکت را 5-3 بار در روز انجام دهید.

تقویت قسمت داخلی عضلات چهارسر ران

این حرکت را به صورت زیر انجام دهید:

• یک حوله لوله‌شده زیر زانوی خود قرار دهید. ساق پای خود را تا حدی بالا بیاورید که پا صاف شود و برای 5 ثانیه نگه دارید.
• این حرکت را 10-5 بار تکرار کنید.
• این ورزش را 5 بار در روز انجام دهید.

کشش عضلات همسترینگ

این حرکت را به صورت زیر انجام دهید:

• در حال نشستن پای عمل کرده خود را کاملا صاف کنید.
• تمام قد بنشینید و به سمت جلو روی پای عمل کرده خود خیز بردارید.
• باید کششی را در عضلات همسترینگ پشت ران خود احساس ‌کنید.
• 30-20 ثانیه این حالت را نگه دارید و سپس رها کنید.
• روزانه سه مرتبه این حرکت را تکرار کنید.

تقویت عضلات همسترینگ

این حرکت را به صورت زیر انجام دهید:

• بایستید، پاشنه پای عمل شده خود را به عقب به سمت باسن خم کنید.
• 5 ثانیه نگه دارید و به تدریج به حالت قبل برگردانید.
• 10 بار تکرار کنید.
• روزانه سه بار این حرکت را تکرار کنید.

حرکت دادن کشکک زانو

گاهی اوقات اگر سر زانو کمی سفت ‌شود خم شدن زانو را محدود می‌کند.

• به آرامی برای حرکت دادن مفصل سر زانو ، آن را از سمتی به سمت دیگر حرکت دهید.
• ده بار سر زانو را از سمتی به سمت دیگر حرکت دهید.
• این حرکت را سه بار در روز انجام دهید.

پیاده‌روی          

راه رفتن صحیح بهترین روش برای کمک به ریکاوری زانو است.  در ابتدا، باید با واکر یا عصا راه بروید. جراح یا درمانگر به شما خواهد گفت که چقدر وزن می‎‌توانید روی پای خود بیاندازید. بایستید و وزن خود را به صورت متوازن روی واکر یا عصا توزیع کنید. واکر یا عصای خود را در یک فاصله کوتاه به سمت جلو ببرید و پای جراحی شده خود را تا به صورتی روی زمین قرار دهید که ابتدا پاشنه پا روی زمین قرار گیرد. همانطور که جلو می‌روید زانو و مچ پا خم شده و همه پا به صورت یکنواخت روی کف زمین قرار ‌گیرد. زمانی که یک قدم را کامل برداشتید پنجه از روی زمین بلند شده و زانو و ران فرد خم می‌شود به طوریکه فرد می‌تواند قدم بعدی را بردارد. به خاطر داشته باشید اول پاشنه کف زمین را لمس کند و بعد کف پای خود را روی زمین بگذارید و  سپس پنجه پای خود را از روی زمین بردارید.تا حد امکان به آرامی و ریتمیک راه بروید. عجله نکنید. طول و سرعت قدم‌ها را طوری تنظیم کنید که یک الگوی منظم ایجاد کند. به تدریج می‌توان وزن بیشتری را روی پا انداخت. زمانی که می‌توانید به مدت بیش از ده دقیقه راه بروید و بایستید و زانوی شما آنقدر قوی هست که هیچ وزنی را روی واکر یا عصا نمی‌اندازید(اغلب 3-2 هفته پس از عمل) می‌توانید از یک عصا استفاده کنید. عصا را در دست مخالف سمتی که عمل نشده استفاده کنید. روی پای عمل شده خود لم ندهید.

شنا          

شنا فعالیتی نیست که مستلزم  تحمل وزن باشد. بنابراین این یک راه عالی برای ورزش کردن بدون وارد کردن فشار روی زانوی مصنوعی است. تعداد بسیاری از افرادی که تعویض زانو انجام داده‌اند می‌توانند شنا را در عرض 6-3 هفته پس از عمل از سر بگیرند. اما پیش از شیرجه زدن در استخر  حتما با پزشک یا فیزیوتراپیست خود مشورت کنید.

آیا بالا رفتن از پله بعد از عمل تعویض مفصل زانو ضرر دارد؟

اگر محل زندگی یا کار شما پله دارد از این دستورات پیروی کنید:

زمان بالارفتن از پله‌ها:

• برای بالا رفتن از پله‌ها از نرده راه پله(در صورت امکان) یا دو عصا استفاده کنید.
• اول پای عمل نشده، سپس پای عمل شده و در نهایت عصا یا چوب زیر بغل را جلو بگذارید.
• بهتر است یک نفر زمانی که در حال کمک به شما برای بالا رفتن از پله‌هاست یک پله پایین‌تر و سمت پای عمل شده بایستد.

زمان پایین رفتن از پله‌ها:

• برای پایین رفتن از پله‌ها از نرده راه پله(در صورت امکان) یا دو عصا استفاده کنید.
• ابتدا عصای خود، سپس پای عمل شده و در نهایت پای سالم را جلو بگذارید.
• بهتر است یک نفر زمانی که به شما کمک می‌کند تا از پله‌ها پایین بروید یک پله پایین‌تر و در سمت پای عمل شده بایستد.

“کپی فقط با ذکر منبع و لینک بلامانع است.”