درمان قوزکمر بعلت بیماریهای عصبی عضلانی و ناهنجاری های ستون فقرات

قوزکمر اصطلاحی است که  به انحنای قابل توجه ستون‌فقرات در صفحه ساژینال اشاره دارد. این امر منجربه انحناب غیرطبیعی در ستون‌فقرات می‌شود. درجه خاص قوزپشت کمر معمولا در قسمت‌های نخاعی قفسه‌سینه و ساکروم مشاهده می‌شود. اگر انحنای ستون‌فقرات قفسه‌سینه بیش‌تر از 45 تا 50 درجه باشد غیرطبیعی می‌باشد.

بیماری‌های دژنراتیو دیسک، التهاب، تروما، ناهنجاری‌های پیشرفته و بیماری‌های عفونی از علل گوژپشتی شناخته شده‌اند. قوزکمر را می‌توان به 2  نوع، درجه پایین (نظیر گوژپشتی وضعیتی) و درجه بالا (بیماری شوئرمن، دفرمیتی آنگولار گیبس، کیفوز مادرزادی، بیماری پات) تقسیم کرد. قوزکمر ممکن است به‌دلیل بیماری‌های عضلانی یا عضلانی – عصبی ایجاد شود.

انواع و علل قوزکمر 

7 نوع ویژه کیفوز وجود دارد که شایع‌ترین شکل آن در بزرگسالی بوده و به‌دلیل شکستگی مهره ناشی از پوکی استخوان و دژنراسیون می‌باشد.

قوزکمر وضعیتی 

این نوع گوژپشت که گاهی گردی پشت نامیده می‌شود ناشی از وضعیت نامناسب بدن است. این عارضه بیشتر در بین نوجوانان و جوانان مشاهده می‌شود. خمیدگی در حین ایستادن یا نشستن موجب می‌شود ستون‌فقرات به جلو خمیده شود.

قوزپشت کمر اغلب با گودی بیش از حد ستون‌فقرات  کمری همراه است. ستون‌فقرات کمری به‌طور طبیعی دارای گودی و یا انحنا به سمت داخل است. منظور از گودی بیش از حد کمر این است که ستون‌فقرات کمری با خم شدن بیش از حد به سمت داخل، کیفوز سینه‌ای را جبران می‌کند.

قوزکمر وضعیتی با درازکشیدن روی سطح صاف یا اعمال کشش زیاد روی ستون‌فقرات به خودی خود اصلاح می‌شود. معمولا در چنین وضعیتی، ناهنجاری مهره‌ای محسوسی در اشعه ایکس مشاهده نمی‌شود چراکه آسیب یا تغییرشکل ساختاری موجب چنین کیفوزی نمی‌شود.

کیفوز وضعیتی با آموزش وضعیت مناسب بدنی ازجمله آموزش درخصوص ایستادن و نشستن صحیح به راحتی اصلاح می‌شود. معمولا نیازی به استفاده از بریس یا  گچ‌گیری نیست. تمرینات تقویتی عضلات کمر می‌توانند  تاثیر عمده‌ای در اصلاح و درمان قوزکمر وضعیتی داشته‌باشند.

کیفوز شوئرمن 

ترجمه تصویر از بالا: مهره  تحت فشار – رباط ضخیم‌شده   – قوزکمر شوئرمن

گوژپشت شوئرمن وضعیتی است که شکل مهره‌های بدن در نیمه کمر را تحت تاثیر قرار می‌دهد. قسمت فوقانی چندین مهره باریک شده و استخوان‌های آسیب‌دیده به شکل گوه ظاهر شده و موجب انحنا در ستون‌فقرات قفسه‌سینه می‌شوند.

محققان هنوز مطمئن نیستند که چه عواملی موجب چنین عارضه‌ای می‌شود. به‌نظر می‌رسد که ژنتیک در بروز کیفوز شوئرمن دخیل بوده و در اعضای خانواده مشاهده شود. متخصصین ستون‌فقرات بر این باورند که ورادشدن آسیب به ناحیه‌ای که رشد مهره‌ها رخ می‌دهد می‌تواند علت چنین مشکلی باشد.

و عده دیگر معتقدند که پوکی استخوان خفیف یا ناهنجاری‌های عضلانی می‌توانند به بروز چنین ناهنجاری کمک کنند.

قوزکمر مادرزادی

منظور از کیفوز مادرزادی یعنی این‌که فرد با نوعی نقص نظیر شکل‌گیری ناقص ستون‌فقرات بدنیا می‌آید. چنین شرایطی ممکن است منجربه کیفوز غیرطبیعی شدید شود.

گوژپشتی حاد جدای از تروما و عفونت از شایع‌ترین علل فلج در قسمت تحتانی بدن است. در کیفوز مادرزادی ارتباط قوی (20 تا 30 درصد) بین اختلالات مادرزادی با سیستم جمع‌آوری ادرار وجود دارد.

اختلالات پارالیتیک 

بیماری‌هایی که موجب فلج اندام می‌شوند می‌توانند منجربه قوزکمر شوند. بیماری فلج ممکن است به‌دلیل اختلالاتی نظیر فلج‌اطفال، دیستروفی عضلانی و فلج مغزی (فلج ناشی از آسیب  در تولد و یا نقایص رشد مغزی) رخ دهد. کیفوز در چنین مواردی بیشتر به‌صورت تدریجی بروز می‌کند تا ناگهانی.

قوزکمر بعد از آسیب

آسیب وارده به ستون‌فقرات می‌تواند منجربه گوژپشت کمر پیشرونده و مشکلات اعصاب در ستون‌فقرات شود. شکستگی مهره‌ای در قفسه‌سینه یا ستون‌فقرات کمر همیشه موجب چند درجه قوزکمر می‌شوند. این نوع کیفوز برخی مواقع با بریس و یا جراحی قابل درمان است. انتخاب نوع درمان به شدت بیماری بستگی دارد.

قوزکمر بعد از جراحی

گاهی‌اوقات جراحی ستون‌فقرات جهت اصلاح یک مشکل دیگر ممکن است عمل ایجاد قوز پشت کمر باشد. هنگامی که جراحی آن‌طور که درنظر گرفته شده التیام‌بخش نباشد قوز کمر رخ می‌دهد. به‌عنوان مثال، در جراحی همجوشی ستون‌فقرات ممکن است بهبودی حاصل نشود و یک همجوشی ناپایدار موجب انحنای ستون‌فقرات شود. رباط‌های ستون‌فقرات ممکن است به‌اندازه کافی بهبود نیافته و نتوانند از مهره‌ها حمایت کنند و درنتیجه کیفوز شکل گیرد. در چنین شرایطی ممکن است به جراحی دوم نیاز باشد.

قوزکمر دژنراتیو

کیفوز دارای مواردی است که ناشی از دژنراسیون (ساییدگی یا پارگی ستون‌فقرات) است. با گذشت زمان، فرایند دژنراتیو منجر به تخریب دیسک بین مهره‌ای، تغییر در شکل مهره و تضعیف رباط‌هایی می‌شود که از ستون‌فقرات حمایت می‌کنند. این امر با مرور زمان موجب پیشرفت تدریجی قوزکمر می‌شود. هنگامی که گوژپشت کمرشروع به شکل‌گیری می‌کند از آن‌جایی که عدم تعادل نیروها به‌طور مداوم ساییدگی و پارگی رباط‌ها را افزایش می‌دهد قوزکمر تشدید می‌یابد.

علل دیگر

انواع مختلف بیماری‌های سیستمیک ( کل بدن) نظیر عفونت در ستون‌فقرات، سرطان یا تروماهایی که شامل ستون‌فقرات و انواع مختلف آرتریتهای سیستمیک هستند می‌توانند با مرور زمان موجب قوزکمر شوند.

این بیماری‌ها، استخوان و بافت‌های نرم کمر را تحت تاثیر قرار داده و ممکن است موجب گوژ پشت کمر شوند. کودکان مبتلا به سرطان ممکن است به پرتودرمانی نیاز داشته باشند. پرتو درمانی ستون‌فقرات در دوران کودکی می‌تواند قدرت مهره‌های ستون‌فقرات را تغییر داده و بعدها منجربه کیفوز شود.

علائم این بیماری

علائم قوزکمر ممکن است شامل وضعیت ناخوشایند، درد و مشکلات حاد فشار به ریه و شکم باشد. درد عمدتا در ناحیه کیفوز کمری رخ می‌دهد.

انحنای شدید می‌تواند به طناب نخاعی و ریشه‌های اعصاب فشار وارد کرده و موجب تضعیف اندام تحتانی بدن شود. این شرایط درنهایت باعث می‌شود به شکم و ریه‌ها فشار وارد شده و درنتیجه تنفس و اشتهای بیمار را تحت تاثیر قرار دهد.

با چه نوع تصویربرداری می‌توان قوزکمر را تشخیص داد؟

اولین گام در تشخیص دقیق ناهنجاری کیفوز تهیه سابق پزشکی و پیشگیری از شرایط دیگر بیمار است. تشخیص زودهنگام گوژپشت کمر  نقش اساسی در موفقیت درمان دارد. مصاحبه بالینی از بیمار جهت جمع‌آوری اطلاعات سودمند ازجمله تاریخ شروع ناهنجاری، شروع درد، پیشرفت نهایی در طول زمان، هر نوع درمانی که تاکنون انجام شده و مشکلات سلامتی بیمار و اعضای خانواده انجام می‌شود.

پزشک در طول معاینه سعی می‌کند انحنای ستون‌فقرات و نحواه تاثیزگذاری آن روی بیمار را به‌درستی  ارزیابی نماید. بعد از اینکه بیمار لباس خود را از تن خارج کرد پزشک ستون‌فقرات را از طرفین، جلو و پشت معاینه می کند.

اگر هنگامی که  از کودک خواسته شد بایستد قوزپشت کمر کودک کاملا برطرف شود تشخیص احتمالی کیفوزموضعی است.

معمولا با تجویز رادیوگرافی‌های تمام قد قدامی- خلفی و جانبی از ستون‌فقرات می‌توان از ساختار ستون‌فقرات تصویرسازی کرد. توموگرافی کامپیوتری ستون‌فقرات اطلاعات تکمیلی درخصوص ناهنجاری‌های استخوانی پیش از وقوع کیفوز و یا ناشی از کیفوز را فراهم می‌کند.

ارزیابی دقیق از اعصاب از مواردی است که اغلب الزامی است. رفلکس‌های عمیق تاندون‌ها، رفلکس‌های سطح شکمی و احتمال وجود هیپرتونی باید با دقت فراوان بررسی شود.

درصورت لزوم ممکن است تست‌های خاص دیگر نظیر تست عملکرد ریه، آرتریوگرام نخاعی، تست پوستی توبرکولین، سونوگرافی کلیه‌ها، اکوکاردیوگرافی و غیره انجام شوند.

درمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌های قوزکمر چیست ؟ 

در وهله اول درمان‌های غیرجراحی که شایع‌ترین آن‌ها شامل داروها، ورزش و استفاده از انواع خاص بریس‌ها برای حمایت از ستون‌فقرات است درصورت لزوم انجام می‌شوند.

داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)

داروهای ضدالهتابی غیراستروئیدی موسوم به NSAIDs شامل آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن هستند که می‌توانند به تسکین درد کمر کمک کنند.

بریس‌

اگر بیمار در سن رشد باشد و انحنای پشت کمر او درحال پیشرفت باشد استفاده از کمربندهای قوز پشت کمر درمان استانداردی است که پیشرفت گوژپشت کمر بیمار را کنترل خواهد کرد. پوشیدن این کمربندها به‌مدت چند ساعت در روز و طبق تجویز پزشک بسیار حائز اهمیت است.

برخی مواقع نوجوانان از پوشیدن بریس‌ها احساس خجالت می‌کنند. از آن‌جایی که پوشیدن کمربندها از تشدید ناهنجاری کیفوز پیشگیری می‌کنند بنابراین ممکن است عادت کردن به آن برای بیمار ( ویا مراقب) مستلزم زمان‌ باشد.

بزرگسالان معمولا به آن‌چه که هم‌سن و سالانشان فکر می‌کنند اهمیتی نمی‌دهند اما از آن‌جایی که ظاهر برای نوجوانان از اهمیت فراوانی برخوردار است معمولا با پوشیدن بریس مشکل دارند. در چنین شرایطی بهتر است نگرانی‌های کودک خود را درک کرده و راهی را بیابید تا بتواند به احساس خود غلبه کرده و با مشکل کنار بیایند.

پوشیدن بریس‌های مخصوص ستون‌فقرات ممکن است به تسکین درد کمک کند. این کمربندها در بزرگسالان باعث صاف‌شدن ستون‌فقرات نمی‌شود. با رشد کامل اسکلت در بدن استفاده از کمربندهای مخصوص ستون‌فقرات بیشتر به تسکین درد کمک می‌کند تا پیشگیری از آن.

ورزش‌ها 

ورزش‌های خاص قوزپشت در فیزیوتراپی کمک فراونی به تسکین دردکمر کرده و با تقویت عضلات شکم و کمر موجب بهبود وضعیت بدن می‌شود. برخی از تمرینات به کشش عضلات  خشک همسترینگ کمک کرده و نواحی از بدن را که ممکن است به‌دلیل عدم تراز ستون‌فقرات آسیب دیده تقویت کند.

پزشکان ممکن است حرکات اصلاحی را که در این قسمت معرفی می‌کنیم به بیماران توصیه نمایند:

تمرین کشش و تقویت ستون‌فقرات قفسه‌سینه 

برای انجام این ورزش:

• دراز بکشید به‌گونه‌ای که ستون‌فقرات قفسه‌سینه روی فوم غلتان قرار بگیرد.
• زانوها را خم کنید و دست و پاها را روی کف زمین قرار دهید. – درصورت لزوم از بالشتک استفاده کنید.
• دست‌های خود را بالای سر و نزدیک گوش‌ها ببرید.
• با حرکت فوم به بالا یک قوس بزرگ در قفسه‌سینه ایجاد کرده و دست‌ها را به آرامی در کنار بدن پایین آورید.
• با ادامه حرکت دست و پاها به عقب و جلو اجازه ندهید ستون‌فقرات قفسه‌سینه حرکتی کند.
• با انجام حرکات ورزشی تحت کنترل، عضلات بازکننده قفسه‌سینه و عضلات لوزی‌شکل را تقویت ومتحرک کنید.

توکشی اسکاپولا جهت کشش ستون‌فقرات قفسه‌سینه

برای انجام این ورزش:

• به حالت درازکش و دمر بخوابید، دست‌ها را بالای سر ببرید و ساعد دست‌ها را روی فوم غلتان قرار دهید.
• آرنج دست‌ها را کاملا صاف نگهداشته وعضلات بازکش را بکشید.
• در حالی‌که تیغه‌های شانه را تحت فشار قرار داده‌اید، عضلات اسکاپولا (کتف) را به تو کشیده و به عضلات لوزی شکل و پایین قفسه‌سینه فشار وارد کنید.
• چانه را به عقب کشیده و چند ثانیه در این حالت خود را حفظ کنید. می‌توانید قفسه‌سینه و سر را از روی زمین بلند کنید. اما به‌هیچ عنوان به بالا نگاه نکنید.
• مطمئن باشید که پایین کمر و عضلات بازکننده ستون‌فقرات کمری در حالت ریلکس قرار دارند. اجازه دهید که فشار روی عضلات بازکننده باشد.
• با کنترل بدن را به حالت اول بازگردانده و دوباره تکرار کنید.

بلندکردن و چرخاندن دست‌ها در حالت درازکش و دمر

• به حالت دمر دراز کشیده، دست‌ها را بالای سر برده وبه سمت بیرون بکشید به‌طوری که بدن به شکل Y شود.
• درحالی‌که ماهیچه‌های سرینی را تحت فشار قرار دادید و یکی از دست‌ها را بلند می‌کنید نفس بکشید.
• قفسه‌سینه را به سمت سقف چرخانده و به دستی که بلند کردید نگاه کنید.
• چرخش را در ناحیه ستون‌ فقرات قفسه‌سینه انجام داده و پایین کمر را در حالت ریلکس قرار دهید.
• به‌آرامی دست را پایین آورید.
• جهت بدن را تعویض کنید.

درمان جراحی

جراحی معمولا به بیمارانی که دچار کیفوز مادرزادی هستند توصیه می‌شود. جراحی ممکن است برای موارد زیر نیز توصیه شود:

• بیماران مبتلا به قوز پشت شوئرمن که انحنای کمر آن‌ها بیش‌تر از 75 درجه است.
• بیماران مبتلا به کمردرد حاد که حتی با درمان‌های غیرجراحی بهبود نیافتند.
• هم‌جوشی ستون‌فقرات جراحی است که معمولا جهت درمان قوزکمر انجام می‌شود.

هدف از هم‌جوشی ستون‌فقرات عبارتند از:

• کاهش میزان انحنا
• پیشگیری از پیشرفت بیشتر
• حفظ بهبود در آینده
• کاهش درد کمر درصورتی که بیمار به آن مبتلا است

هم‌جوشی ستون‌فقرات یک فرایند اتصال است که هدف عمده آن جوش دادن مهره‌های آسیب دیده به

یکدیگر است تا درنهایت به‌عنوان یک استخوان مجزا و محکم التیام یابند. از آن‌جایی که هم‌جوشی مهره از حرکت بین مهره‌های آسیب‌دیده ممانعت می‌کند موجب کاهش میزان انحنای کمر و همچنین تسکین کمردرد می‌گردد.

در طول فرایند، ابتدا مهره‌هایی که موجب انحنا می‌شوند تراز شده تا گردی ستون‌فقرات کمتر شود. تکه‌های کوچک استخوان موسوم به گرافت استخوان جهت هم‌جوشی در فضای بین مهره‌ها قرار می‌گیرد. به‌مرور زمان، استخوان‌های پیوند شده همانند فرایند التیام شکستگی استخوان به رشد ادامه می‌دهند.

جراح قبل از  قرار دادن گرافت استخوان، معمولا جهت افزایش میزان هم‌جوشی مهره‌ها و تثبیت بیشتر ستون‌فقرات از ابزاری نظیر پیچ‌های فلزی، صفحات و میله‌های فلزی استفاده می‌کند.

میزان دقیق اتصال ستون‌فقرات به اندازه انحنای ستون‌فقرات کودک بستگی دارد. لازم به ذکر است که در این جراحی تنها مهره‌های آسیب‌دیده را به هم متصل می‌کند. استخوان‌های دیگر ستون‌فقرات می‌توانند حرکت کنند و به خم‌شدن، صاف‌شدن و چرخش ستون‌فقرات کمک کنند.