اصطلاح آرتروز به معنی التهاب مفصل میباشد. آرتریت روماتوئید یا رماتیسم مفصلی نوعی بیماری خود ایمنی است که باعث التهاب مزمن مفاصل میشود. آرتریت روماتوئید به دلیل ویژگیهایی همچون آرتریت التهابی و التهاب بافتهای اطراف مفاصل، ممکن است به دیگر اندامهای بدن نیز آسیب رسانده و باعث التهاب آنها شود.
بیماریهای خود ایمن بیماریهایی هستند که در اثر حملهی سیستم ایمنی بدن به بافتهای سالم ایجاد میشوند. سیستم ایمنی شامل یک ساختار پیچیده از آنتی بادیها و سلولها است که به تخریب مهاجمین بدن، مانند عفونتها، کمک می کند. افرادی که از بیماریهای خود ایمنی رنج میبرند، آنتی بادیهایی در بدن خود دارند که به بافتهای بدن حمله کرده و باعث التهاب مفاصل میشوند.
رماتیسم مفصلی میتواند بر بسیاری از اندامهای بدن اثر گذارد و بنابراین یک بیماری سیستمیک یا روماتوئید به حساب میآید.
آرتریت روماتوئید معمولا سالها ادامه مییابد. از آنجا که آرتریت روماتوئید به آرامی پیشرفت میکند، ممکن است بیماران مدتی طولانی هیچ نشانهای نداشته باشند. زمانی که بیماری پیشرفت کند، باعث اختلال عملکردی شدید و تخریب مفاصل میشود.
دکتر سعیدی پس از انجام آزمایشات لازم و تشخیص زودهنگام بیماری روماتیسم مفصلی،میتواند به شما در پیشگیری از آسیب و صدمات آتی کمک کند. فیزیوتراپی و تزریقات داخلی مفصلی(اوزون و پی ار پی) از جمله روشهای موثری است که توسط پزشک برای بهبودی و تسریع فرایند درمان استفاده میشود.
برای کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت با شماره تلفنهای 02166533245 تماس حاصل فرمایید.
اپيدميولوژي آرتريت روماتوئيد
روماتیسم مفصلی یک نوع رماتیسم بسیار رایج در سراسر دنیا است. تمام افراد و نژادها به یک اندازه به رماتیسم مفصلی مبتلا می شوند. تقریبا 1.3 میلیون نفر در جهان به رماتیسم مفصلی مبتلا هستند. زنان سه برابر بیشتر از مردان به رماتیسم مفصلی مبتلا میشوند. افراد تمام سنین، حتی سنین کودکی، به رماتیسم مفصلی، (همچون روماتیسم مفصلی نوجوانان)، مبتلا میشوند. اغلب افراد 40 تا 60 سال به رماتیسم مفصلی مبتلا میشوند.
انواع رماتیسم مفصلی (التهاب مزمن مفاصل)
انواع رماتیسم مفصلی عبارتند از:
رماتیسم مفصلی نوجوانان
رماتیسم مفصلی نوجوانان نوعی از رماتیسم است که در افراد 16 سال یا کمتر ایجاد میشود. رماتیسم مفصلی نوجوانان انواع مختلفی دارد که مخصوصا بر کودکان تاثیر میگذارد. رماتیسم مفصلی نوجوانان به سه گروه تقسیم میشود:
- رماتیسم مفصلی پاسی آرتیکولار نوجوانان: این نوع از رماتیسم مفصلی بسیار خفیف است. کودک فقط در چهار مفصل یا کمتر دچار درد میشود.
- رماتیسم مفصلی پلی آرتیکولار نوجوانان: این نوع از رماتیسم بسیار شدید است. در این نوع، بسیاری از مفاصل درگیر میشوند و با گذر زمان بیماری تشدید مییابد.
- رماتیسم مفصلی سیستمیک نوجوانان: این نوع از رماتیسم شدیدترین نوع رماتیسم مفصلی نوجوانان است. در این نوع از رماتیسم، درد در چندین مفصل احساس میشود. این درد ممکن است به دیگر اندامها نیز گسترش یابد.
لوپوس اریتماتوس سیستمیک
لوپوس اریتماتوس سیستمیک یک بیماری خود ایمنی است. در این بیماری سیستم ایمنی بیش فعال شده و به بافتهای سالم بدن آسیب میرساند. لوپوس اریتماتوس سیستمیک یک بیماری مزمن است که اغلب شامل علائمی همچون راشهای پوستی، ضعف و خستگی، دردهای عضلانی، درد مفاصل، خشکی و التهاب میشود.
اسپوندیلیت آنکیلوزان
اسپوندیلیت آنکیلوزان نوعی رماتیسم مفصلی (التهاب مزمن مفاصل) است که بیشترین تاثیر را روی کمر و ستون فقرات دارد. در اسپوندیلیت آنکیلوزان، مفاصل و رباطهای اطراف ستون فقرات ملتهب شده و حرکت ستون فقرات را با مشکل روبرو میسازند. استخوانهای ستون فقرات نیز ممکن است با یکدیگر ترکیب شوند. در اکثر موارد، بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان باعث خشکی مفاصل، از جمله مفاصل شانه، باسن و زانوها، میشود. هرچند اسپوندیلیت آنکیلوزان یک بیماری مزمن است، اما با دارو، توجه به حالت قرارگیری بدن، آموزش بیمار و انجام حرکات ورزشی میتوان آن را کنترل کرد.
علل و عوامل خطر روماتیسم مفصلی
علت اصلی ایجاد رماتیسم مفصلی هنوز شناخته شده نیست اما ممکن است عواملی مانند وجود قارچ، ویروس و باکتری باعث ایجاد رماتیسم مفصلی شوند، با این حال این موارد را نمیتوان علل اصلی ایجاد رماتیسم مفصلی دانست.
· رماتیسم مفصلی ممکن است در هر سنی ایجاد شود. اغلب افراد سنین متوسط به این بیماری مبتلا میشوند.
· زنان بیشتر از مردان به رماتیسم مفصلی مبتلا میشوند.
· ممکن است رماتیسم مفصلی در اثر عفونتهای محیطی که بر سیستم ایمنی برخی افراد تاثیر میگذارند، به وجود آید. هنگامی که سیستم ایمنی تحت تاثیر عفونت قرار گیرد، به بافتهای سالم بدن آسیب میرساند.
· سیستم ایمنی گمراه شده نیز باعث التهاب مفاصل شده و گاهی بر ریهها و چشمها نیز اثر میگذارد.
· برخی از افراد ممکن است به طور ژنتیکی زمینهی ابتلا به رماتیسم مفصلی را داشته باشند زیرا وجود برخی از ژنها در بدن باعث ابتلا به رماتیسم مفصلی میشود.
علائم و نشانههای ابتلا به رماتیسم مفصلی
رماتیسم مفصلی بر مفاصل هر دو سمت بدن به طور یکسان تاثیر میگذارد. مفاصلی که اغلب تحت تاثیر رماتیسم مفصلی قرار میگیرند عبارتند از مفاصل زانوها، مچ پاها، مچ دستها، قوزک پاها و انگشتان. رماتیسم مفصلی معمولا به آرامی و با احساس خستگی، سفتی و درد خفیف مفاصل شروع میشود.
برخی از علائم رایج رماتیسم مفصلی (التهاب مزمن مفاصل) عبارتند از:
- خشکی یکی از رایجترین نشانهی رماتیسم مفصلی است که اغلب در صبح هنگام ایجاد شده و ممکن است تا حدود یک ساعت ادامه یابد.
- احساس گرمی، حساسیت و خشکی مفاصلی که یک ساعت استفاده نشدهاند نیز یکی از علائم رماتیسم مفصلی است.
- درد مفاصل هر دو طرف بدن.
- کاهش محدودهی حرکات مفاصل به مرور زمان.
- درد قفسه سینه در هنگام تنفس.
- خشکی دهان و چشمها.
- آبریزش چشمها به همراه خارش و سوزش.
- ایجاد غدههایی در زیر پوست.
- سوزش، بی حسی و گزگز دستها و پاها.
- مشکل خواب.
تحقیقات انجام شده برای تشخیص این التهاب مزمن مفاصل
روشهای مختلف موجود برای تشخیص این بیماری خود ایمنی عبارتند از:
سابقهی پزشکی و خانوادگی بیمار نقش مهمی در تشخیص رماتیسم مفصلی دارند. مطالعات انجام شده نشان میدهند که میانگین احتمال ابتلای یک فرد معمولی به رماتیسم مفصلی حدود یک درصد است. اما اگر یک نفر سابقه خانوادگی ابتلا به رماتیسم مفصلی داشته باشد، احتمال ابتلای دیگر اعضای خانواده نیز بیشتر خواهد بود. بنابراین، علاوه بر عوامل دیگر، وراثت نیز در ابتلا به رماتیسم مفصلی نقش مهمی دارد.
یکی از مهمترین و مفیدترین روشهای موجود برای تشخیص رماتیسم مفصلی، انجام آزمایش خون به منظور شناسایی آنتی بادیهای ایجاد کنندی علائم رماتیسم مفصلی در خون است. برای تشخیص رماتیسم مفصلی، آزمایش خونهای مختلفی باید انجام شوند. این آزمایشها عبارتند از:
· آزمایش عامل روماتوئید (رماتیسم مفصلی)
· آزمایش آنتی بادی پپتیدی سیترولینه دورهای (CCP)
آزمایش سرعت رسوب گلبول قرمز (ESR) و پروتئین واکنشی سی (CRP)
عامل روماتوئید نوعی آنتی بادی موجود در اکثر افراد مبتلا به روماتیسم مفصلی است. اگر آزمایش عامل روماتوئید در بیمار مثبت باشد، به پزشک در تشخیص رماتیسم مفصلی کمک میکند اما به معنی ابتلای صد در صدی فرد به رماتیسم مفصلی نیست.
بسیاری از بیمارانی که به دیگر بیماریهای خود ایمنی و التهابی مبتلا هستند نیز دارای عامل روماتوئید هستند اما به رماتیسم مفصلی مبتلا نیستند.
از آنجا که مثبت بودن نتیجهی آزمایش عامل روماتوئید نمیتواند وجود رماتیسم مفصلی را صد در صد تایید کند، امروزه پزشکان از آزمایش دیگری برای وجود یک آنتی بادی دیگری به نام آنتی بادی پپتیدی سیترولینه دورهای (CCP) برای تشخیص بیماری استفاده میکنند. اگر جواب آزمایش آنتی بادی پپتیدی سیترولینه دورهای مثبت باشد، به احتمال زیاد فرد به رماتیسم مفصلی مبتلا است. اما ممکن است مدتها پیش از بروز علائم رماتیسم مفصلی نیز آنتی بادی پپتیدی سیترولینه دورهای در بدن فرد وجود داشته باشد.
آزمایش سرعت رسوب گلبول قرمز (ESR) و پروتئین واکنشی سی (CRP) آزمایشهایی هستند که پزشکان برای اندازه گیری سطح التهاب موجود در مفاصل بیمار آنها را تجویز میکنند. اگر سطح التهاب مفاصل بیمار تا حد مشخصی باشد و بیمار علائم روماتیسم مفصلی را داشته باشد، به احتمال بسیار قوی فرد به روماتیسم مفصلی مبتلا خواهد بود.
زمانی که فرد علائم شدید و آشکار رماتیسم مفصلی را داشته باشد، پزشک انجام یک سری آزمایشهای تصویربرداری را نیز برای او تجویز میکند. این آزمایشها شامل عکسهای رادیوگرافی، ام آر آی و احتمالا اولتراسوند است. در این آزمایشهای تصویربرداری، پزشک در جستجوی علائم آسیب دیدگی مفاصل خواهد بود. ساییدگی استخوان و غضروف و همچنین باریک شدن فضای بین مفاصل نیز از علائم رماتیسم مفصلی هستند.
روشهای درمان رماتیسم مفصلی
فرآیند درمان رماتیسم مفصلی بسیار طولانی بوده و معمولا شامل دارودرمانی، فیزیوتراپی، ورزش، آموزش، و احتمالا جراحی میباشد. درمانهای تهاجمی در مراحل اولیهی رماتیسم مفصلی میتوانند تخریب مفصل را به تاخیر اندازند.
داروها
در زیر برخی از داروهای رایج برای درمان رماتیسم مفصلی آمدهاند.
داروهای مسکنی که برای رماتیسم مفصلی تجویز میشوند به کاهش درد کمک میکنند اما اثر ضد التهابی ندارند. برخی از این داروهای مسکن عبارتند از ترامادول، نارکوتیکهای حاوی هیدروکدون مانند ویکودین و لورتاب یا نارکوتیکهای حاوی اکسی کدون مانند پرکوست و اکسی کونتین، و داروهای استامینوفن مانند تیلنول.
داروهای ضد روماتیسمی اصلاح کننده بیماری معمولا برای درمان رماتیسم مفصلی استفاده میشوند. داروهای ضد روماتیسمی اصلاح کننده بیماری باعث کاهش آسیب رسانی سیستم ایمنی به مفاصل میشوند. داروهای ضد روماتیسمی اصلاح کننده بیماری شامل هیدروکسی کلروکین و متوترکسات هستند. هیدروکسی کلروکین یکی از رایجترین داروهای ضد روماتیسمی اصلاح کننده برای درمان روماتیسم مفصلی است. این داروها باید با احتیاط مصرف شوند زیرا عوارض جانبی شدیدی ایجاد میکنند. برای بررسی مداوم و مشاهدهی عوارض جانبی داروها بیمار باید مرتب آزمایش خون بدهد.
معمولا داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی برای درمان رماتیسم مفصلی تجویز میشوند زیرا این داروها به کاهش درد و التهاب کمک میکنند. به طور کلی، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی شامل ناپروکسن و ایبوپروفنهایی همچون موترین و ادویل میباشند. داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی خوراکی اغلب باعث تحریک معده شده و خطر سکته و حمله قلبی را افزایش میدهند. همچنین داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی به صورت ژل و کرمهای موضعی برای مفصل نیز موجود هستند.
داروهای ضد مالاریا شامل هیدروکسی کلروکین است که اغلب با ترکیبی از متوترکسات مصرف میشود.
درمان رماتیسم مفصلی با کورتیکواستروئیدها شامل مصرف کورتیزون و پردنیزون است که به سرکوب سیستم ایمنی و کاهش التهاب کمک میکنند. کورتیکواستروئیدها یا به صورت خوراکی و یا به صورت تزریق در مفصل آسیب دیده استفاده میشوند.
اصلاح کنندههای پاسخ زیستی داروهایی هستند که در هنگام پاسخ سیستم ایمنی بدن، مولکولهای پروتئین موجود را هدف قرار داده و تعداد آنها را کاهش میدهند. نمونههایی از اصلاح کنندههای پاسخ زیستی شامل اینفلیکسیماب و اتانرسپت میباشد. اصلاح کنندههای پاسخ زیستی در درمان رماتیسم مفصلی (التهاب مزمن مفاصل) معمولا به صورت زیر پوستی یا درون وریدی تجویز میشوند.
فیزیوتراپی برای درمان رماتیسم مفصلی
فیزیوتراپی واقعا در درمان رماتیسم مفصلی موثر است.
- معمولا انجام حرکات ورزشی باعث افزایش محدودهی حرکات مفصل، کاهش درد، و افزایش انعطاف پذیری مفصل میشود.
- همچنین انجام فیزیوتراپی برای درمان رماتیسم مفصلی به تقویت بافتهای غضروفی، استخوانها و مفاصل احاطه شده توسط عضلات، کمک میکند.
- ممکن است از ابزارهای محافظ و کمک کننده مانند اسپلینت، بریس، عصا، واکر، عصای زیر بغل و باندهای الاستیکی نیز در فیزیوتراپی استفاده شود. در طول روز نیز به نوبت از پک گرما و سرما روی مفاصل آسیب دیده استفاده میشود.
- دیگر روشهای موجود در فیزیوتراپی مانند اولتراسوند و تحریک الکتریکی نیز برای کاهش درد ناشی از رماتیسم مفصلی استفاده میشود.
- ماساژ بافت نرم و طب سوزنی نیز درد و التهاب مفصل را کاهش میدهند. اما بهتر است بیمار قبل از انجام آنها، یک پزشک با تجربه در این روشها پیدا کند زیرا دستکاری غیر ماهرانه آسیب بیشتری به بدن میرساند.
درمان با پلاسمای غنی از پلاکت (PRP)
در درمان با پلاسمای غنی از پلاکت، که روشی موثر در درمان رماتیسم مفصلی است، خون بیمار گرفته شده، پلاکتها از دیگر اجزای خون جدا شده، و محلول غلیظی که حاصل میشود در تلاش برای شروع فرآیند درمان به مفصل آسیب دیده تزریق میشود. پزشکان معتقدند که عاملِ رشدِ موجود در پلاکتها به بهبود بافت آسیب دیده کمک میکند. از پی آر پی برای بهبود قسمتهای دارای تاندون مانند آرنج و تاندون آشیل که خون کمتری به آنها میرسد و درمان سختتر است استفاده میشود. پی آر پی در قهرمانان حرفهای بسیا رایج و محبوب است اما آزمایشهای بالینی نتایج عجیبی را نشان میدهند. برخی از پزشکان همراه با تزریق پی آر پی از ازون درمانی نیز استفاده میکنند. این درمانها که تاثیر آنها اثبات شده است در درمان التهاب، رادیکالهای آزاد، و دیگر مشکلاتِ بیماران مبتلا به رماتیسم بسیار موثر هستند.
جراحی برای درمان رماتیسم مفصلی
فقط در موارد شدید رماتیسم مفصلی که اقدامات محافظه کارانه موثر واقع نشود، به جراحی نیاز است. در قسمت زیر برخی از انواع جراحیهایی که برای درمان رماتیسم مفصلی انجام میشوند آمده است.
- جایگزینی مفصل: در این روش، مفصل آسیب دیده برداشته شده و یک مفصل مصنوعی به جای آن قرار داده میشود. این روش بیشتر برای مفاصل زانو و باسن مورد استفاده قرار میگیرد.
- ادغام مفصل: ادغام مفصل بیشتر برای مفاصل کوچک مانند مفاصل انگشتان، مچ دست و مچ پا انجام میشود. در این عمل، انتهای دو استخوان مفصل عفونی شده را به هم متصل کرده و آنها را در همین حالت نگه میدارند تا زمانی که دو استخوان بهبود یافته و به یک استخوان واحد تبدیل شوند.
- سینووکتومی: در سینووکتومی بافت ملتهب مفصل، یعنی سینوویوم (غشاء سینوویال)، برداشته میشود. سینووکتومی اغلب با استفاده از آرتروسکوپی انجام میشود.
آیا رژیم غذایی خاصی برای مبتلایان به رماتیسم مفصلی وجود دارد؟
با اینکه رژیم غذایی مشخصی برای افراد مبتلا به رماتیسم مفصلی وجود ندارد اما محققین دریافتهاند که مصرف برخی از غذاها به کنترل التهاب کمک میکند. بسیاری از این رژیمها اصطلاحا رژیمهای مدیترانهای نامیده میشوند که شامل مصرف ماهی، سبزیجات، روغن زیتون، و دیگر مواد غذایی خام است.