درمان آرتروزستون فقرات همراه با درد موضعی اسپوندیلوز و آسیب نخاع

اسپوندیلوز به تغییرات تخریبی در ستون مهره مانند زائده‌های استخوانی و تخریب دیسکهای بین مهره‌ای گفته می‌شود.

تغییرات اسپوندیلوز در ستون فقرات با نام آرتروز شناخته می‌شوند. برای مثال، “اسپوندیلوز مهره‌های کمری” به معنی تغییرات تخریبی مانند آرتروز مفاصل مهره‌ای و تخریب دیسکهای بین مهره‌ای در کمر می‌باشد. آرتروز ستون فقرات ممکن است در ستون فقرات گردنی، ستون فقرات سینه‌ای (قسمت فوقانی و میانی ستون فقرات) یا در مهره‌های کمری ایجاد شود.  اسپوندیلوز کمری و اسپوندیلوز گردنی بیشتر از انواع دیگر شایع هستند.

علت ایجاد اسپوندیلوز یا ستون فقرات کمری چیست؟

• اسپوندیلوز با افزایش سن در ارتباط است. با افزایش سن، استخوانها و لیگامنتها در ستون فقرات فرسوده شده که منجر به ایجاد زائده استخوانی می‌شود.
• دیسکهای بین مهره‌ای تخریب شده و ضعیف می‌شوند، که منجر به دیسک کمر (دیسک کمر) و بیرون‌زدگی دیسکها می‌شود. اسپوندیلوز عارضه‌ای شایع می‌باشد. نشانه‌ها اغلب بین سنین 20 تا 50 سالگی به‌وجود می‌آیند. تصاویر اشعه ایکس نشان داده که بیش از 80 درصد افراد بالای 40 سال دارای نشانه‌های اسپوندیلوز هستند. میزان ایجاد اسپوندیلوز به عوامل ژنتیکی و سابقه آسیبهای وارد شده مرتبط است.
• عوامل ژنتیکی عامل دیگری در ایجاد آرتروز ستون فقرات است. چنانچه افراد زیادی در یک خانواده دچار آرتروز ستون فقرات باشند، آمادگی بیشتری برای ابتلا به این عارضه وجود خواهد داشت.
• آسیبهای ستون مهره نیز در ایجاد آرتروز ستون فقرات مؤثر هستند. آسیبهای وارد شده می‌توانند باعث فتق دیسکهای بین مهره‌ای شوند. همچنین در مفاصل آسیب‌دیده مانند مفاصل ستون مهره، احتمال بیشتری برای ابتلا به آرتروز وجود خواهد داشت. امکان دارد ایجاد این عارضه سالها زمان ببرد.

نشانه‌های آرتروز ستون فقرات چیست؟

نشانه‌های آرتروز ستون فقرات یا اسپوندیلوز در تصاویر اشعه ایکس قابل مشاهده هستند.

• این نشانه‌ها عبارتند از کاهش فضای بین مهره‌ای، تشکیل زائده استخوانی در قسمتهای فوقانی و پایینی مهره‌ها، و رسوب کلسیم در جایی که مهره در اثر التهاب تخریبی آسیب دیده است.
• نشانه‌ اسپوندیلوز درد موضعی بوده که معمولاً در ناحیه گردن و کمر ایجاد می‌شود.
• اسپوندیلوز در گردن می‌تواند باعث سردرد شود.
• اینکه آیا اسپوندیلوز خفیف مانند زائده‌های کوچک استخوانی و فتق دیسک (که به اعصاب فشار وارد نکند) باعث ایجاد کمردرد می‌شود، همچنان مورد بحث است. به این دلیل که که تصویربرداری اشعه ایکس از بیشتر افراد میانسال و مُسن، حتی هنگامی که دردی وجود نداشته باشد، نشان‌دهنده علائم غیرطبیعی اسپوندیلوز می‌باشد. بنابراین احتمالاً عوامل دیگری در ایجاد کمردرد تأثیر دارند.
• چنانچه بیرون‌زدگی دیسک ناشی از آرتروز ستون فقرات باعث تحت فشار قرار گرفتن عصب شود، ممکن است درد در اعضای بدن ایجاد شود. برای مثال فتق دیسکی که به اندازه کافی بزرگ باشد می‌تواند در مهره‌های کمری باعث فشردگی عصب و ایجاد درد شده که در کمر شروع شده و به پاها منتشر می‌شود. به این حالت رادیکولوپاتی می‌گویند.
• هنگامی‌که عصب سیاتیک که از کمر عبور کرده و به پاها می‌رود آسیب ببیند، درد سیاتیک ایجاد می‌شود.
• رادیکولوپاتی و درد سیاتیک اغلب باعث ایجاد بی‌حسی و سوزن‌سوزن شدن در دست یا پا می‌شوند.
• کمردرد ناشی از فتق دیسک معمولاً در اثر ایستادن، نشستن و خم شدن رو به جلو تشدید شده و با تغییر مداوم وضعیت بدنی و راه رفتن تسکین پیدا می‌کند.
• کمردرد ناشی از آرتروز مفاصل فاست معمولاً در اثر راه رفتن و ایستادن تشدید شده و با خم شدن رو به جلو تسکین پیدا می‌کند.
• در صورت تحت فشار قرار گرفتن عصب، علائم بی‌حسی و سوزن‌سوزن شدن احساس می‌شوند. چنانچه این فشار شدید باشد، ممکن است ضعف در دست یا پای آسیب‌دیده ایجاد شود.
• چنانچه دیسکِ بیرون‌زده بر طناب نخاعی فشار وارد کند، می‌تواند باعث آسیب وارد کردن بر طناب نخاعی شود (میلوپاتی).
• اسپوندیلوز همراه با میلوپاتی اشاره دارد به اسپوندیلوزی که به طناب نخاعی آسیب وارد می‌کند.
• اسپوندیلوز بدون میلوپاتی اشاره دارد به اسپوندیلوزی که به طناب نخاعی آسیب وارد نمی‌کند. نشانه‌های میلوپاتی عبارتند از : بی‌حسی، حس سوزن‌سوزن شدن، و ضعف. برای مثال فتق دیسک که به اندازه کافی بزرگ باشد می‌تواند در ستون فقرات گردنی باعث میلوپاتی گردنی شود (چنانچه به اندازه‌ای بزرگ باشد که به طناب نخاعی فشار وارد کند). علائم این عارضه عبارتند از : بی‌حسی، حس سوزن‌سوزن شدن و ضعف در دستها و احتمالاً پاها.

زمان استفاده از مراقبتهای پزشکی برای آرتروز ستون فقرات 

دلایل ارزیابی مجدد توسط متخصص خدمات درمانی به شرح زیر می‌باشند:

• غیرقابل کنترل بودن درد با درمان توصیه شده توسط پزشک.
• ضعف در یک یا چند عضو بدن به علت اختلال شدید عصبی (برای مثال چنانچه پای شما ضعیف بوده و قادر به خم کردن مچ پا یا راه رفتن روی پنجه یا پاشنه پا نیستید بایستی به پزشک مراجعه کنید)
• عدم کنترل مثانه یا روده در اثر درد شدید کمر یا گردن. برای مثال عدم توانایی شروع یا توقف ادرار می‌تواند نشان‌دهنده اختلال شدید عصبی باشد و بایستی فوراً در بخش اورژانس بررسی شود.
• بی‌حسی در ناحیه کشاله ران (بی‌حسی پرینه یا کمربندی) یعنی بی‌حسی در محل تماس با مکان نشستن: این مورد نشان‌دهنده اختلال شدید عصبی بوده و بایستی فوراً در بخش اورژانس بررسی شود.
• درد در قسمت کمر یا گردن که مرتبط با کاهش وزن یا تب بالاتر از 37 درجه سانتیگراد باشد.

پزشک از چه روشهایی برای تشخیص اسپوندیلوز استفاده می‌کند؟

تشخیص اسپوندیلوز با استفاده از روشهایی مانند تصویربرداری با اشعه ایکس، ام آر آی یا  سی تی اسکن انجام می‌شود.

• تصویربرداری با اشعه ایکس می‌تواند زائده‌های استخوانی در مهره‌های ستون فقرات، ضخیم شدن مفاصل فاست (مفاصلی که مهره‌ها را به هم متصل می‌کند) و کاهش فضای بین مهره‌ای را نشان دهد.
• سی تی اسکن از ستون مهره قادر است جزئیات زیادی را نمایش داده و تنگی کانال نخاعی را تشخیص دهد.
• اسکن ام آر آی هزینه زیادی داشته ولی بیشترین جزئیات ستون مهره را نشان داده و برای تصویربرداری از دیسکهای بین‌مهره‌ای و از جمله زاویه بیرون‌زدگی دیسک استفاده می‌شود. همچنین ام آر آی برای تصویربرداری از مهره‌ها، مفاصل فاست، اعصاب و لیگامنتهای ستون فقرات استفاده شده و می‌تواند به خوبی اعصاب تحت فشار را نمایش دهد.

درمان آرتروز ستون فقرات

از روشهای درمانی برای تسکین درد در ناحیه کمر و گردن ناشی از آرتروز ستون فقرات استفاده می‌شوند. بنابراین درمان این عارضه مشابه درمان گردن‌درد و کمردرد می‌باشد. گزینه‌های درمانی شامل موارد زیر می‌باشند:

درمان اولیه

طبق نظر متخصصین ، استراحت باعث طولانی‌تر شدن روند بهبود می‌شود.

• بنابراین توصیه می‌شود که فعالیتهای عادی ادامه داده شود. البته از انجام اموری مانند بلندکردن اشیای سنگین که می‌تواند عارضه را تشدید کند بپرهیزید.
• درمان‌های خانگی مانند کمپرس گرم یا استفاده از یخ برای کمردرد و گردن‌درد ناشی از اسپوندیلوز مؤثر هستند.
• هنگام خوابیدن برای تسکین کمردرد بالشی را بین پاها قرار دهید. می‌توانید از بالش‌های مخصوص برای تقویت و محافظت از ستون فقرات گردنی و تسکین گردن‌درد استفاده کنید.

استفاده از دارو 

تسکین درد ناشی از آرتروز ستون فقرات با مصرف داروهای ضد التهاب، داروهای مُسکن و داروهای شل‌کننده عضلات انجام می‌شود.

• داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAID) در درمان درد کمر و گردن ناشی از آرتروز ستون فقرات بسیار مؤثر هستند. بعضی از این داروها مانند ایبوپروفن (ادویل، موترین) و ناپروکسن (Aleve) بدون نسخه هم قابل خرید هستند.
• داروهای شل‌کننده عضلات مانند سیکلوبنزاپرین (فلکسریل) و تیزانیدین (زانافلکس) نمونه‌ای از داروهای تسکین‌دهنده اسپاسم عضلانی ناشی از آرتروز ستون فقرات هستند.
• داروهای مُسکن مانند استامینوفن (تایلنول) و ترامادول (اولترام) برای تسکین درد استفاده می‌شوند. چنانچه درد بسیار شدید باشد، گاهی از داروهای مخدر (نارکوتیک) مانند نارکو و ویکودین در چند روز اول استفاده می‌شود.
• روغن ماهی دارای خاصیت ضدالتهابی بوده و عارضه‌های گوناگونی مانند بیماریهای قبلی و آرتریت روماتوئید را بهبود می‌بخشد. طبق تحقیقات انجام شده روغن ماهی درد گردن و کمر را نیز تسکین می‌دهد.

فیزیوتراپی، ورزش و درمانهای کمکی مؤثر در بهبود اسپوندیلوز

چنانچه کمردرد و گردن‌درد پس از چند هفته تسکین پیدا نکرد، پزشک انجام فیزیوتراپی را توصیه می‌کند.

• فیزیوتراپی اغلب برای تقویت و کشش عضلانی جهت بهبود دردهای مزمن کمر و گردن انجام می‌شود.
• فیزیوتراپی شامل حرکات ورزشی به‌خصوصی بوده که انجام آنها به صورت روزانه، به تقویت عضلات کمر و عضلات شکمی کمک کرده و از بروز مجدد درد جلوگیری می‌کند.
• طبق بررسیهای انجام شده ورزش منظم خصوصاً پیاده‌روی و یوگا برای تسکین کمردرد مزمن مؤثر هستند.
• درمان دستی ستون فقرات با روش کایروپرکتیک خصوصاً در اولین ماه بروز درد در بعضی از افراد مؤثر است. اگرچه برخی از بیماران نباید از این روش استفاده کنند. خصوصاً بیماران مبتلا به آرتریت التهابی مانند اسپوندیلیت آنکیلوزان (روماتیسم ستون فقرات) و آرتریت روماتوئید به سبب وجود خطر جدی آسیب به طناب نخاعی نبایستی تحت درمان کایروپرکتیک قرار گیرند.
• در طب سوزنی برای کاهش کمردرد سوزنهای بسیار ظریفی در قسمتهای خاصی از بدن وارد می‌شوند. از این سوزنها برای ایجاد تعادل در انرژی حیاتی چی (chi) یا qi که در گذرگاههای مریدین در سراسر بدن جریان دارند، استفاده می‌شود. مطالعات انجام شده در مورد طب سوزنی جهت تسکین کمردرد و گردن‌درد نتایج مختلفی را ارائه کرده‌اند. روشهای درمانی دیگر مانند هومیوپاتی طبق تحقیقات انجام شده در تسکین علائم آرتروز ستون فقرات تأثیر نداشته‌اند.

آیا روشهای کم‌تهاجمی جراحی و تزریقات در درمان اسپوندیلوز مؤثر هستند؟

داروهای استروئیدی (کورتیزون) را می‌توان در فضای اپیدورال (فضای اطراف طناب نخاعی) تزریق کرد (تزریق اپیدورال). تزریق استروئیدها در مفاصل فاست، نقاط ماشه‌ای (تریگر پوینت) در بافت نرم یا مستقیماً درون فضای بین مهره‌ای انجام می‌شود. از این روش در تسکین دردرهای مزمن خصوصاً درد رادیکولار که که در اعضای بدن منتشر می‌شود استفاده می‌شود.

روشهای دیگر برای تسکین درد کمر و گردن عبارتند از تزریق به داخل دیسک (کورتیزون مستقیماً به دیسک بین مهره‌ای تزریق می‌شود)، تزریق استروئید یا مواد بی‌حسی یا هردو در نقاط ماشه‌ای، تزریق استروئید به مفصل فاست، تزریق استروئید به مفصل خاجی خاصره‌ای، تزریق استروئید در عضله پیریفورمیس برای سندرم پیریفورمیس، از بین بردن اعصاب دردناک با استفاده از امواج رادیویی (رادیوفرکانس)، اوزون‌تراپی و درمان با PRP.

درمان آرتروز ستون فقرات با جراحی

آرتروز ستون فقرات یک عارضه مزمن است. جراحی برای بیمارانی که دچار کمردرد مزمن هستند همچنان مورد بررسی است، زیرا برخی از تحقیقات نشان‌دهنده بهبود درد و ناتوانی بوده، درحالیکه بعضی دیگر از تحقیقات حاکی از این هستند که جراحی در مقایسه با روشهای غیرجراحی مانند فیزیوتراپی و مدیریت و کنترل درد تاثیری در بهبود درد ندارد. همچنین بسیاری از بیماران پس از جراحی نیز همچنان دچار درد مزمن کمر هستند.

اگرچه هنگامی که اسپوندیلوز یا تنگی کانال نخاعی باعث مشکلات جدی شده یا سبب آسیب پیش‌رونده عصبی و اشکال در راه رفتن شود، جراحی ضرورت دارد. جراحی در بیمارانی که دچار کمردرد مزمن هستند ضرورتی ندارد، مگراینکه مشکلات پیش‌رونده عصب‌شناختی ایجاد شوند. همچنین اکثر بیماران پس از روشهای درمانی مانند دارودرمانی و فیزیوتراپی به میزان زیادی بهبود یافته و بیشتر بیماران نیز پس از چند روز تا چند هفته پس از آغاز درد بهبود پیدا می‌کنند. گاهی جراحی برای درد شدید سیاتیک ( چنانچه ضعف و بی‌حسی شدید بوده و تشدید شوند) و سندرم دم اسب انجام می‌شود (در این سندرم اعصاب انتهایی طناب نخاعی بوسیله توده یا دیسک بین مهره‌ای فشرده شده و اختلالات عصب‌شناختی به‌وجود می‌آیند).

جراحی برای رفع فشردگی طناب نخاعی شامل روشهای مختلف جراحی بوده که باعث بهبود فشار روی اعصاب کمر ناشی از تنگی کانال نخاعی، فتق دیسکهای بین مهره‌ای یا تنگی فورامینال (تنگی فضای بین مفاصل فاست به علت وجود زائده استخوانی) می‌شوند. روش‌های متداول برای رفع فشردگی شامل موارد زیر می‌باشند:

• لامینکتومی روشی برای برداشتن قوس استخوانی از کانال نخاعی (لامینا) می‌باشد که منجر به افزایش اندازه کانال نخاعی و کاهش فشار روی طناب نخاعی می‌شود.
• دیسککتومی روشی برای برداشتن بخشی از دیسک بین‌مهره‌ای است که بر روی ریشه عصب یا کانال نخاعی فشار وارد می‌کند.
• فورامینوتومی یا فورامینکتومی روشی برای افزایش فضای ریشه‌های عصبی به سمت انتهای کانل نخاعی است. در فورامینکتومی معمولاً بافت بیشتری نسبت به روش فورامینوتومی برداشته می‌شود.
• در روش برداشتن استئوفیت، زائده‌های استخوانی از محلی که باعث وارد شدن فشار بر اعصاب می‌شوند، برداشته می‌شوند.
• کورپکتومی روشی برای برداشتن مهره‌ها و دیسکها می‌باشد.

گاهی جراحی فیوژن مهره‌ای در ترکیب با یک یا چند مورد از موارد ذکر شده جهت تثبیت ستون فقرات استفاده می‌شود.

آیا راهی برای جلوگیری از اسپوندیلوز وجود دارد؟

اسپوندیلوزیک عارضه تخریبی بوده و هنوز راهی برای جلوگیری از عارضه‌های تخریبی پاتولوژیک وجود ندارد. اگرچه می‌توان با استفاده از بعضی روشهای درمانی از درد کمر و گردن ناشی از اسپوندیلوز جلوگیری کرد.

تخصص‌های پزشکی مورد استفاده در درمان اسپوندیلوز

پزشک‌های مرتبط با این بیماری عبارتند از متخصص بیماریهای داخلی، متخصص پزشکی خانواده، پزشک عمومی، پزشک متخصص روماتولوژی، متخصص مغز و اعصاب، جراح مغز و اعصاب، متخصص ارتوپدی و متخصصین مدیریت و کنترل درد. مختصصین غیرپزشک برای درمان اسپوندیلوز نیز عبارتند از: دستیار پزشک، پرستار متخصص، متخصص فیزیوتراپی، ماساژ درمانگر و متخصص کایروپرکتیک